Lees hier de achtergrondverhalen waar het toneelstuk op is gebaseerd.
We beginnen met de locaties waar de gebeurtenissen in werkelijkheid hebben afgespeeld.
De locaties
Boerderij Familie Teunissen
Het was voor die tijd een riante boerderij, de hoeve waar Jan en Koosje Teunissen bij hun trouwen in 1931 hun boerenbedrijf begonnen. De boerderij aan Den Hoek 17, die de ouders van Koosje in 1908 hadden laten bouwen, was op het oog verder onbeduidend. Op het oog… want in feite was hier in de jaren 1943 en 1944 de geheime ontmoetingsplaats van verzetsleiders. Dat dit adres was gekozen, had alles te maken met het militaire verleden van Jan Teunissen. De leiders van het verzet kenden hem als betrouwbare en discrete landgenoot. In 1944 woonden de 39-jarige Jan en zijn eveneens 39-jarige Koosje hier met 8 kinderen (na de oorlog werden nog 2 kinderen geboren), terwijl Koosjes moeder Bertha (73) in 1943 ook bij dit gezin inwoonde.
Op wisselende tijden verzamelden zich hier eerst ‘Careltje’ (Carel Ninaber van Eijben) en later zijn opvolger ‘Peter Zuid’ (Jan Borghouts), de hoogste verzetsleider voor de drie zuidelijke provincies, maar ook gemeentelijke verzetsmensen als pater Jan van Rijsbergen, pater Leo Goossens en Frans Balvers in de ‘goei kamer’ om plannen te smeden en acties voor te bereiden. In de schaduw van het weinig verheffende boerenleven van de Sambeekse Hoek was dit een ideale verzamelplaats voor het verzet. De groep regelde schuiladressen voor onderduikers en vluchtelingen. Voor deze onderduikers werden distributiebonnen geronseld en toen de bezetter in 1944 zijn ware gezicht als onderdrukker liet zien, werden onder leiding van Peter Zuid sabotageacties op touw gezet en zelfs verraders geliquideerd.
Kruidenier, bakkerij en café Jan Hendriks
Voor de Sambeekse Hoek was de zaak die Jan Hendriks in 1912 kocht van de familie Schiks ongetwijfeld het centrum van de buurtschap. Niet alleen konden de bewoners hier brood en allerlei kruidenierswaren kopen, maar hier werden ook de laatste nieuwtjes uitgewisseld. De vrouwen deden dat in de winkel, de mannen zochten daarvoor het ernaast gelegen café op. “Ik ga naar Jan Hendriks”, meer was niet nodig om de gang naar de middenstander op het adres Den Hoek 11 aan te duiden. In het café werd door buurtbewoners gekaart (rikken), maar het was ook de vaste vergaderplaats van het bestuur van de ernaast gelegen zuivelfabriek De Eendracht en van vele andere boerenbesturen.
Jan Hendriks, die zelf brood bakte, was bij het overlijden van zijn vrouw Adriana in 1941 op 57-jarige leeftijd weduwnaar geworden. Hij kon zijn zaak voortzetten dankzij de hulp van zijn drie dochters Nolda, Miet en Nella, die in 1944 respectievelijk 31, 27 en 24 jaar oud waren. Zij bezorgden het brood, bedienden de klanten in de winkel en in het café en deden de huishouding.
In 1944, toen de oorlog ook hier op zijn hevigst was, werden de kruidenierswaren schaars. “Alles is op de bon”, zoals het landelijke systeem van distributiebonnen werd genoemd. Suiker, koffie en tabak waren alleen op rantsoen te krijgen, maar voor brood klopten de buurtbewoners nooit tevergeefs aan bij Jan Hendriks.
Boerderij familie van Hoogstraten
De Duitse troepen, die zich in september-oktober 1944 rond Overloon hadden verschanst, werden ook vanuit het bevrijde Sambeekse Hoek beschoten door de in linie opgestelde geallieerden. Op hun beurt schoten de Duitsers terug, waarbij de granaten de nodige schade aanrichtten. Boerderijen en schuren werden getroffen, koeien en paarden in de wei vonden de dood. De droevigste gebeurtenis vond in de oorlog plaats bij de boerderij van Tinus en Marie van Hoogstraten, die met hun gezin woonden op het adres Den Hoek 12.
In de vroege ochtend van 27 september 1944 werd de boerderij zwaar beschadigd door een Duitse granaat, terwijl even verderop in het weiland zoon Sjef (32) en dochter Nella (24) tijdens het melken werden getroffen. Beiden liepen verwondingen op, vooral Nella zeer ernstig. Ze werden vervoerd naar een militair hospitaal in Geldrop. Sjef moest diverse operaties ondergaan en herstelde, maar Nella kwam jammerlijk te overlijden. De boerderij was door de inslag zo zwaar beschadigd dat met geld van de overheid, na de oorlog een nieuw voorhuis, stal en schuur werden gebouwd.
Zuivelfabriek De Eendracht
De coöperatieve zuivelfabriek De Eendracht, in de volksmond rômfabriek genoemd, werd in 1907 opgericht en in gebruik genomen. De fabriek verwerkte melk van aangesloten boeren uit de kerkdorpen van de gemeente Oploo c.a. en die uit De Rips. Het hoofdproduct was roomboter.
Bij de oprichting werd de uit Friesland afkomstige Herman Miedema als directeur aangesteld. Voor hem en zijn gezin werd in het oprichtingsjaar bij de fabriek aan Den Hoek 10 een bedrijfswoning gebouwd.
Tijdens de oorlog draaide de fabriek heel lang door. In de fabriek waren douches voor de vijf medewerkers, die regelmatig werden gevorderd door Duitse soldaten die het immense zoeklicht op het Rondveld bemanden. Toch lieten ze Herman Miedema (63), echtgenote Anne-Marie (62) en de nog inwonende kinderen ongemoeid.
In september 1944, als de geallieerden snel oprukken vanuit Frankrijk en België, wordt de sfeer grimmiger. Duitsers vluchten en stelen ook in de Sambeekse Hoek fietsen en alles wat rijdt. Als de geallieerden op 25 september deze buurtschap bevrijden, is de feestvreugde echter voorbarig. Want de Duitsers verschansen zich bij Overloon en beschieten de ook in de buurtschap in linie opgestelde geallieerden. Terwijl een aantal gezinnen kiest voor evacuatie naar veiliger oorden, maar anderen manmoedig en plichtsgetrouw op de eigen boerderij blijven, regelen NCB-voorvrouw Marie van Hoenselaar, Jan Teunissen en directeur Miedema een schuilplaats in de kelder van de fabriek, voor enkele tientallen buurtbewoners. Het bleek een veilig onderkomen, want toen er ruim twee weken later een einde kwam aan de beschietingen, kon iedereen levend de schuilplaats verlaten.
